Πληροφοριακό υλικό - ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ σχετικά με τη διαφήμιση

Πληροφοριακό υλικό - ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ σχετικά με τη διαφήμιση

ΤΟ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ διαμορφώνει δεσμούς και σχέσεις ανάμεσα σε προϊόντα και καταναλωτές.
Το διαφημιστικό μήνυμα είναι πολυσήμαντο και τις περισσότερες φορές δε διακρίνεται καθαρά, αλλά υπολανθάνει, περνάει μέσα από συμβολισμούς. Αρκεί να προσέξει κανείς συστηματικά την εικόνα της διαφήμισης.

 «Η διαφήμιση με τον τρόπο που δημιουργείται και δομείται (ως ενιαίο σύνολο μορφής και περιεχομένου), διαμορφώνει δεσμούς και σχέσεις ανάμεσα σε προϊόντα και σε καταναλωτές και κατασκευάζει «σύμβολα ανταλλαγής», π.χ. τα διαμάντια. Το προϊόν αυτό συσχετίζεται με την «παντοτινή αγάπη». Όποιος προσφέρει διαμάντια κάνει έμμεσα φανερές τις συναισθηματικές του διαθέσεις, γιατί ήδη έχει διαμορφωθεί ο «συμβολισμός». Το ορυκτό διαμάντι δεν έχει καμιά αξία, αλλά από τη στιγμή που αρχίζει η διαδικασία εξόρυξης και ενσωματώνεται σ’ αυτό ανθρώπινη εργασία, αποκτά αξία ως εμπόρευμα, ενώ με τη διαφήμιση επιχειρείται να τονιστεί το αναγνωριστικό σημάδι, ο «συμβολισμός». Η σχέση ανάμεσα στα άτομα και στα αντικείμενα που επιχειρείται να αναπτυχθεί μέσα από τη διαφήμιση μπορεί να προσφέρει τη δυνατότητα αμοιβαίας αντικατάστασης. Έτσι διαβάζουμε ή βλέπουμε στα «μηνύματα» τα εξής: «ένα χρυσό κόσμημα τα λέει όλα» ή «εκφραστείτε με λουλούδια». Ή και αντίστροφα τα άτομα αναγνωρίζονται από τα αντικείμενα: π.χ. «οι άνθρωποι της PEPSI, the pepsi people)»

(απόσπασμα από το κειμενο «ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ» του Γ. ΖΩΤΟΥ βιβλίο Έκφρασης/ Έκθεσης Γ σελ. 50)

Διαφήμιση: ιστορική εξήγηση δημιουργίας και εξέλιξης
Χωρίς υπερβολή η ζωή μας έχει κατακλυστεί από διαφημίσεις που δεν μας πληροφορούν απλώς και μόνο για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία αλλά, είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι, μας επηρεάζουν διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο ζωής μας, τις απόψεις μας και την αισθητική μας.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είχαμε ραγδαία ανάπτυξη βιομηχανικής παραγωγής και εμπορίου που είχε ως αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή αγαθών. Άμεση ήταν λοιπόν η ανάγκη της γνωστοποίησης στο κοινό των προϊόντων που παράγονταν και της δελεαστικής προβολής τους με στόχο την κατανάλωσή τους. Τη λειτουργία αυτή εκπληρώνει η διαφήμιση και είναι πολύ σημαντική για τη σταθερότητα του οικονομικού συστήματος της βιομηχανικής κοινωνίας. 
Η μαζική παραγωγή αγαθών απαιτεί τη μαζική κατανάλωσή τους. Αν, για οποιοδήποτε λόγο, σπάσει ο κύκλος παραγωγής – κατανάλωσης, τότε ο κίνδυνος να καταρρεύσει το όλο σύστημα της ανάπτυξης είναι πολύ μεγάλος με απρόβλεπτες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες (σχετικό με αυτή την αρνητική πλευρά της διαφήμισης το δοκίμιο του Β. Φίλια «Αφθονία και σύγχρονες όψεις απανθρωποίηση» Θεματικοί Κύκλοι Λυκείου σελ. 196)

Αποτελεσματικότητα διαφήμισης: εικόνα, λόγος, ήχος κλπ: 
Η προσπάθεια των διαφημιστών στηρίζεται πάρα πολύ στη δημιουργία προτύπων ζωής, στο να υποβάλλουν δηλαδή αξίες ζωής τις οποίες μπορεί να έχει κανείς αν υιοθετήσει συμπεριφορές οι οποίες με τη σειρά τους είναι εφικτές μόνο με τη δημιουργία συγκεκριμένης καταναλωτικής νοοτροπίας
Η τέχνη της διαφήμισης είναι σύνθετη, επιστημονικά οργανωμένη και γι’ αυτό διαθέτει δύναμη και αποτελεσματικότητα: σ’ ένα καλό διαφημιστικό μήνυμα αξιοποιούνται κατάλληλα και αποτελεσματικά οι δυνατότητες πειθούς που διαθέτουν η εικόνα, ο λόγος και ο ήχος (και όχι μόνο) Τα σύγχρονα διαφημιστικά μηνύματα είναι προϊόντα επιστημονικής μελέτης: ερευνώνται οι ανάγκες του καταναλωτικού κοινού, εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες της συμπεριφοράς του κατά ηλικία, φύλο, μορφωτικό επίπεδο, αναλύεται η κοινωνική και κοινωνική του κατάσταση. Ο τρόπος επομένως με τον οποίο θα διαφημιστεί ένα προϊόν βασίζεται στα πορίσματα της ψυχολογίας, σε κοινωνιολογικά δεδομένα, στους κανόνες της αισθητικής και στην αξιοποίηση κάθε άλλης λεπτομέρειας που περιβάλλει ό,τι διαφημίζεται.

ΘΕΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ: οικονομική και κοινωνική λειτουργία διαφήμισης
Η αύξηση της ζήτησης και της κατανάλωσης προϊόντων οδηγεί στην αύξηση της παραγωγής. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, είτε με την ίδρυση νέων παραγωγικών μονάδων είτε με την επέκταση όσων ήδη υπάρχουν είτε με την ανάπτυξη του εμπορίου. Έτσι, καταπολεμείται η ανεργία. Παράλληλα, αναπτύσσεται έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα σε παραγωγούς και επιχειρηματίες, για να κερδίσουν την προτίμηση του καταναλωτικού κοινού με νέα πρωτότυπα προϊόντα υψηλών προδιαγραφών. Δηλαδή αποτέλεσμα του ανταγωνισμού είναι να βελτιώνεται η ποιότητα και η ποικιλία των προϊόντων και των υπηρεσιών που παρέχονται. Εξάλλου, πολλές φορές σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς ο ανταγωνισμός συμβάλλει και στη μείωση των τιμών. Επιπλέον, οι μεγάλες εταιρείες, που έχουν την οικονομική δυνατότητα, γίνονται για διαφημιστικούς λόγους χορηγοί αθλητών, αθλητικών συλλόγων, μεγάλων αθλητικών και πολιτιστικών διοργανώσεων (Ολυμπιακοί αγώνες, φεστιβάλ). Έτσι, με την οικονομική ενίσχυση που προσφέρεται από τη διαφήμιση, επωφελείται ο αθλητισμός και ο πολιτισμός.

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ: ποιους κινδύνους «κρύβει» η διαφήμιση;
Η μανία κατανάλωσης χωρίς να υπάρχουν πραγματικές ανάγκες για τα προϊόντα που καταναλώνονται οδηγεί στην πνευματική και ψυχική υποδούλωση του ανθρώπου: με τον καταιγισμό διαφημιστικών μηνυμάτων που δέχεται ακατάπαυστα από όλα τα μέσα ο σημερινός άνθρωπος, τίθεται σε λειτουργία ένας μηχανισμός με τον οποίο δημιουργούνται όλο και περισσότερες ανάγκες, που κατά ένα μεγάλο μέρος δεν είναι πραγματικές αλλά εικονικές. Καλλιεργείται, λοιπόν, η ψευδαίσθηση πως η ευτυχία του ανθρώπου εξαρτάται, σχεδόν αποκλειστικά από την ικανοποίηση των αναγκών αυτών που συνεχώς αυξάνονται και πληθαίνουν και κορεσμό δεν έχουν. Ο καταναλωτής μοιάζει με τις μυθικές Δαναΐδες που ήταν υποχρεωμένες να γεμίζουν ένα πιθάρι χωρίς πυθμένα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου που επηρεάζεται από τη διαφήμιση, είναι η στέρηση της ελευθερίας του: πειθαναγκάζεται να σκεφτεί και να αποφασίσει σύμφωνα με κάποιες πλασματικές ανάγκες και επιθυμίες 

Με τη διαφήμιση διαμορφώνονται συνήθως αρνητικά πρότυπα ζωής: 
Κύριο χαρακτηριστικό των προτύπων ζωής που έμμεσα διαμορφώνει η διαφήμιση είναι η άνεση, η πολυτέλεια, η επίδειξη. Ασθμαίνων ο άνθρωπος σήμερα προσπαθεί να ικανοποιήσει τις αυξημένες επιθυμίες του. Άγχεται, νιώθει μειονεκτικά, εντατικοποιεί τη δουλειά του, εξαντλείται, διαταράσσεται η ψυχική του ισορροπία.

Κακοποίηση γλώσσας: οι διαφημιστές, για να εντυπωσιάσουν, καταφεύγουν συχνά σε ευφυολογήματα, νεολογισμούς, αυθαίρετα σχήματα λόγου και γενικότερα σε αλλοίωση της γλώσσας σε σημασιολογικό και συντακτικό επίπεδο. Στο βαθμό μάλιστα που είναι καταλυτική η επίδραση του διαφημιστικού λόγου κυρίως στους νέους, διαμορφώνεται ένας νέος κώδικας επικοινωνίας με στερεότυπες εκφράσεις διαφημιστικών μηνυμάτων (σλόγκαν).

Τα παιδιά εύκολη λεία της διαφήμισης (ΠΡΒΛ σχετικό θέμα στους ΘΕΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ σελ, 208): επειδή ένα μεγάλο ποσοστό καταναλωτικών αγαθών αφορά στα παιδιά, όπως είναι φυσικό η διαφήμιση προσπαθεί με κάθε μέσο να τα προωθήσει. Κι ενώ όλοι πιστεύουν ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας κανόνας διαφημιστικής δεοντολογίας, σύμφωνα με τον οποίο δεν θα πρέπει να εξαναγκάζονται ανήλικοι να αγοράζουν όλο και περισσότερα από αυτά τα προϊόντα, σχεδόν κανείς δεν σέβεται αυτό τον κανόνα.

Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας στη διαφήμιση: η παρουσία της γυναικείας μορφής στις διαφημίσεις έχει στόχο να προσελκύσει τη γυναίκα καταναλώτρια αλλά πολλές φορές χρησιμοποιείται για να προσελκύσει το ανδρικό καταναλωτικό κοινό. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για διαφημίσεις που προβάλλουν προϊόντα που συνδέονται με παραδοσιακούς ρόλους της γυναίκας ως μητέρας και νοικοκυράς. Στη δεύτερη περίπτωση, η γυναικεία μορφή εμφανίζεται κυρίως ως σύμβολο της ανδρικής επιθυμίας (π.χ. διαφημίσεις αυτοκινήτων)