ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (άρθρο του Άγγελου Τερζάκη)

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Σεπτεμβρίου 2000

Το κείμενο του άρθρου
   Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου είναι το παρόν και το μέλλον του πολιτισμού μας στο σύνολό του, πνευματικού και μη (θα έλεγα «αντιπνευματικού»). Το παρόν το ζούμε όλοι μας. Για το μέλλον είμαι ανήσυχος, δεν το κρύβω.
    Πιστεύω στο βιβλίο. Υπάρχουν άνθρωποι στον τόπο μας (μήπως οι πιο πολλοί;) που νομίζουν πως οποιοδήποτε διάβασμα είναι το ίδιο. Λάθος τραγικό: Η εφημερίδα σε πληροφορεί, το βιβλίο σε διαμορφώνει. Ο ελληνικός λαός είναι εφημεριδοδίαιτος, νομίζει πως με τ' αναγνώσματα του ημερήσιου Τύπου επιπλώνει τον εσωτερικό του χώρο. Το βιβλίο έχει άλλη αρετή - γι' αυτό κι ο Ρωμιός του πεζοδρομίου τ' αποφεύγει, όπως ο διάβολος το λιβάνι. Ακούτε να σας λένε, κατά προτίμηση οι εκπρόσωποι της μέσης τάξης, που είναι και η πιο υπεύθυνη, γιατί περνάει για ηγετική τάξη: «Πού καιρός για διάβασμα». Έχουν όμως όλοι τους αμέτρητο καιρό να χαρτοπαίζουν μετά μανίας τις νύχτες ως τα χαράματα στα σπίτια τους, στις εκδρομές, όπου κουβαλιούνται, για να φάνε και να χαρτοπαίζουν.
    Δεν είναι τυχαίο που είμαστε λαός κοινωνικά ακέφαλος.Το σχολείο κάνει αντιπαθητικό το διάβασμα, η αστική τάξη το παρατάει σ' εκείνα από τα μέλη της, που κατά βάθος, τα θεωρεί «βλαμμένα». Ευτυχώς που υπάρχουν νέοι που διαβάζουν, διψάνε για απαντήσεις σε μεγάλα προβλήματα, πολύ περισσότεροι παρά στη μεσοπολεμική εποχή. Αυτό είναι το μόνο παρήγορο. Αλλά ποιος τους κατευθύνει;
    Είπα για το μέλλον πως είμαι ανήσυχος. Όχι γιατί εγώ περνάω μαζί με τον καιρό μου, αλλά γιατί βλέπω να ορθώνονται τα υποκατάστατα του βιβλίου: τηλεόραση, κινηματογράφος, ραδιοφωνικές σκηνές κι αναγνώσματα, ποιος ξέρει ποια άλλα δισκία Τέχνης, που θα επινοήσει η τεχνολογία -δηλαδή το επιχειρηματικό κεφάλαιο- για ν' αποκοιμίζει το πνεύμα και να διεγείρει τις αισθήσεις. Πώς θ' αντιπαλαίσει το βιβλίο; Όμως μονάχα μ' ένα βιβλίο στο χέρι, συγκεντρωμένος σε μια γωνιά, βρίσκεται κανένας ενώπιος ενωπίω, μόνος αντίκρυ στη συνείδησή του, σε συνάφεια με το νου, που θέλοντας και μη, αρχίζει κι αυτός να ψελλίζει, να ζωντανεύει, να οραματίζεται. Τα μηχανικά μέσα στομώνουν το νου, το βιβλίο τον ακονίζει. 
   Αλλά βαίνουμε προς το ιδανικό του ελάσσονος κόπου.Ω, τι παρεξήγηση η απαλλαγή του ανθρώπου από την υλική ανάγκη! Ποιος θα το έλεγε πως θα καταλήξει στην απαλλαγή του από την ανθρωπιά του, από τη δίψα της ψυχής; 

Θέματα εξέτασης
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Να αποδώσετε περιληπτικά, σε 80-100 λέξεις, το περιεχόμενο του κειμένου 
Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ: Το άρθρο αυτό, στο οποίο ο ΤΕΡΖΑΚΗΣ εκφράζει την ανησυχία του για το βιβλίο, γράφτηκε το 1972. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο την άποψή σας για το αν οι φόβοι του ΤΕΡΖΑΚΗ επαληθεύονται σήμερα, 40 χρόνια μετά (στοιχεία για τις απαντήσεις στα δύο αυτά θέματα με ΚΛΙΚ εδώ)

Άλλες ερωτήσεις
1. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΦΡΑΣΗΣ: Να σχολιάσετε, σε 5-6 σειρές, το νόημα της φράσης: «η εφημερίδα σε πληροφορεί, το βιβλίο σε διαμορφώνει» 
2. ΔΟΜΗ: Να επισημάνετε τις διαρθρωτικές λέξεις/ φράσεις της 4ης παραγράφου του κειμένου {Είπα... ακονίζει} και να γράψετε τι δηλώνεται με την καθεμιά από αυτές.
3. ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: Να γράψετε στο τετράδιο σας έναν πλαγιότιτλο για καθεμιά από τις παραγράφους του κειμένου
4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: α] Να γράψετε στο τετράδιο σας ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: υπεύθυνη, αντιπαθητικό, ελάσσονος, απαλλαγή, ανθρωπιά 
β] Από τη 2η και 3η παράγραφο του κειμένου να γράψετε στο τετράδιο σας πέντε (5) λέξεις με συνυποδηλωτική (μεταφορική) σημασία (5 μόρια)

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: «η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου ή αντίθετα οδηγεί στον παραγκωνισμό του; Να αναπτύξετε την άποψή σας με επιχειρήματα» (στοιχεία για την ανάπτυξη του κειμένου με ΚΛΙΚ εδώ)